توانمند سازی مدیریت بحران شهری در برابر بلایای طبیعی مطالعه موردی :منطقه 1 شهرداری شهر تبریز

چکیده یکی از موضوعات مهمی که بیشتر شهرهای بزرگ جهان با آن روبرو هستند موضوع حوادث طبیعی است. با توجه به ماهیت غیر مترقبه بودن این حوادث و لزوم اتخاذ سریع و صحیح تصمیم ها و اجرای عملیات، مبانی نظری و بنیادی، دانشی را تحت عنوان مدیریت بحران به وجود آورده است این دانش به مجموعه اقداماتی گفته می شود که قبل، حین و بعد بحران جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب پذیری انجام می شود. با بکارگیری اصول و ضوابط شهرسازی و تبیین مفاهیم موجود در این دانش مانند بافت و ساختار شهر، کاربری اراضی شهری، شبکه های ارتباطی و زیر ساختهای شهری تا حد زیادی می توان اثرات و تبعات ناشی از حوادث طبیعی را کاهش داد.برای شناخت مدیریت بحران شهر و آسیب پذیری مناطق شهری در برابر بلایای طبیعی ،بررسی عاملهای اصلی موثر در آسیب پذیری مدیریت بحران شهری نیاز است. هدف از این پایان نامه ، بکار گیری اصول مدیریتی لازم برای کاهش آسیب پذیری شهرها و مناطق پر خطر شهری است و همچنین دستیابی به عوامل موثر در مدیریت بحران شهری و توانمند سازی شهروندان برای نیل به هدف کاهش آسیبها و افزایش مقاومتها در مدیریت بحران منطقه 1 شهرداری شهر تبریز است. منطقه 1 شهر تبریز با جمعیتی معادل 211302 نفر به وسعت 1631.9 هکتار در حدود 6.5 درصد از مساحت شهر تبریز را شامل می شود.محدوده این منطقه در حوزه شمالی و شمال شرقی شهر تبریز واقع شده است و جزو مناطق شمالی شهر محسوب می گردد به لحاظ توپوگرافی این منطقه در دامنه 1400 تا 1700 متر ارتفاع از سطح دریا قرار گرفته است. از دلایل مهمی که اهمیت مطالعه آسیب پذیری آن را دو چندان کرده می توان به نزدیکی به گسل شمال تبریز، وجود ناپایداریهای دامنه ایی بدلیل شیب زیاد و سیل گیر بودن به لحاظ جاری شدن رودخانه مهران رود، در منطقه اشاره کرد. این پایان نامه با رویکردی توصیفی- تحلیلی، بررسی میدانی واستفاده از تجارب و نظریات کارشناسان، از طریق نرم افزار (expert choice) با استفاده ازمدل ahp در محیط gis ابتدا به شناخت مخاطرات طبیعی منطقه مورد نظر(سیل،زلزله و ناپایداریهای دامنه ایی )پرداخته( با در نظر گرفتن 11 شاخص و زیر شاخصهای آنها همچون تراکم جمعیتی و ساختمانی، عمر و کیفیت ابنیه و... که مفضل در فصلهای بعدی شرح داده شده و با مقایسه زوجی آنها)سپس نقاط پر خطر و آسیب پذیر منطقه را شناسایی و بعد ازآن فرایند توانمند سازی مدیریت بحران در جهت کاهش بلایای طبیعی را در منطقه 1 شهر تبریز با در نظر گرفتن 5 شاخص مهم و انجام مقایسه زوجی هر 15 شاخص مورد مطالعه قرار داده است. نتایج نشان دهنده آن است که منطقه از لحاظ مخاطرات زلزله 57.44 درصد، سیل 61.27درصدوناپایداری دامنه ایی75.8 درصد آسیب پذیر و نسبتاً آسیب پذیر می باشد و نیازمند بازنگری در سیستم مدیریت بحران و توانمند سازی آن است در این میان مقاوم سازی ابنیه،توجه به الگوی ساخت و ساز جدید،آموزش همگانی،رعایت حریم رودخانه ها وتخریب برخی کاربریهای نامناسب و جلوگیری از ساخت و سازازمولفه های موثر و مهم در توانمند سازی شهروندان و مدیریت بحران شهری هستند .